MΩdrcy m≤wi▒, ┐e dysk twardy ju┐ w chwili zakupu jest o 10% za ma│y. Prawd▒ jest te┐, ┐e ka┐dego twardziela mo┐na do╢µ szybko zapchaµ. Bez dw≤ch zda±: b│Ωdne ko│o. Cokolwiek kupisz z za│o┐enia jest za ma│e. Jedynym wyj╢ciem jest kupowanie stosunkowo du┐ych dysk≤w (w danej chwili) ale na tyle ma│ych aby ich cena by│a do przyjΩcia. To dobry spos≤b na komfort u┐ytkowy i finansowy. Dzi╢ (1 pa╝dziernika 2000 roku, pozdrawiam student≤w!) nie warto kupowaµ nic mniejszego ni┐ 10GB. Przy cenie oko│o 400 PLN to sama rado╢µ. A za p≤│ roku za tΩ cenΩ mo┐na bΩdzie kupiµ dysk 30GB. »yµ nie umieraµ!
Zgodnie z tymi za│o┐eniami do mojego komputera (i na moje biurko) trafi│y trzy dyski Fujitsu o pojemno╢ciach 10, 15 i 20GB.


Problemy, problemy, problemy...

WiΩkszo╢µ z nas posiada p│yty g│≤wne obs│uguj▒c standard Ultra DMA/33 (inaczej ATA-4). Pewnie znajd▒ siΩ posiadacze p│yt obs│uguj▒cych starsze wersje ATA (1, 2, 3). Cech▒ wsp≤ln▒ interfejsu ATA (jeszcze jedno, IDE i EIDE to inne nazwy standardu ATA wprowadzone przez r≤┐ne firmy) jest obs│uga tzw. trybu PIO (Programmed Input/Output). Jest protok≤│ sterowania wej╢cia/wyj╢cia dysk≤w ATA. Ka┐da p│yta obs│uguj▒ca UDMA/33 (ATA-4) w│▒cza automatycznie tryb PIO-4 (w│a╢ciwy dla ATA-4; prΩdko╢µ: 16,6 MB/s) do obs│ugi twardego dysku. Nawet najnowszego. Te kilka zda± musia│em umie╢ciµ bo dyski, kt≤rymi bΩdziemy siΩ zajmowaµ obs│uguj▒ ju┐ tryb ATA-6 czyli popularne UDMA/66. To znaczy, ┐e potrafi▒ przesy│aµ 66 MB/s. Analogicznie UDMA/33 pracuje przy 33 MB/s. Problem polega na tym, ┐e nie jest │atwo zmusiµ dysk twardy do pracy w tym najszybszym, w│a╢ciwym dla niego trybie. SytuacjΩ pogarsza brak trybu PIO-5 w ATA-6. Je┐eli wiΩc, o zgrozo, mamy w Windows wy│▒czone DMA (dane przesy│ane pomiΩdzy dyskiem a pamiΩci▒ bezpo╢rednio, z pominiΩciem procesora) w│a╢ciwe dla trybu UDMA/33 (lub innego ATA) dysk ATA-66 bΩdzie pracowa│ jako PIO-4 (lub 1, 2, 3 - w zale┐no╢ci od wieku p│yty). A nie muszΩ chyba dodawaµ, ┐e jest to spore marnotrawstwo pieniΩdzy i mo┐liwo╢ci urz▒dzenia. Z problemami praktycznymi dotycz▒cymi (U)DMA i monta┐u dysk≤w ATA-66 odsy│am do s▒siedniego tekstu. Teraz zajmiemy siΩ samymi "twardzielami".
Wszystkie trzy dyski mog▒ pracowaµ w trybie ATA-66. PamiΩtajmy, ┐e to zale┐y akurat nie tylko od dysku ale i od BIOS-u, Windows, p│yty g│≤wnej, kontrolera IDE oraz kabelk≤w. Do tego, akurat dyski Fujitsu aby pracowaµ w tym trybie wymagaj▒ wizyty w BIOS-e. Nadprogramowej bo przy innych dyskach ATA-66 z konieczno╢ci▒ takich zabieg≤w siΩ nie spotka│em. Konieczne jest rΩczne ustawianie trybu ATA-66 albo dla ATA-33 ustawianie parametr≤w odpowiedzialnych za UDMA i PIO na auto. Zmian tych dokonuje siΩ w czΩ╢ci BIOS-u Integrated Peripherals. Efekty s▒ zdumiewaj▒ce. Po tych kilku, w sumie, prostych zabiegach wydajno╢µ transferu dyskowego wzrasta o prawie 100%. Do tego o po│owΩ spada obci▒┐enie procesora zwi▒zane z prac▒ dysku twardego. Co wa┐ne jest przy pracy w PIO lub ATA-66. Dodam jeszcze, ┐e w wiΩkszo╢ci BIOS-≤w ustawienie odpowiedzialne za UDMA 33 i 66 przybiera postaµ (odpowiednio) UDMA 3 i UDMA 4. W skrajnych przypadkach pozostaje uaktualnienie BIOS-u.
Fizyczna instalacja dysku przebiega bezproblemowo (nie licz▒c instalacji w trybie ATA-66 ale o tym, jak ju┐ wspomnia│em wcze╢niej, w oddzielnym tek╢cie...:). Dyski Fujitsu znane s▒ z do╢µ du┐ej odporno╢ci na wstrz▒sy i wszelki mechaniczne "wypadki" dlatego mo┐na bez obaw instalowaµ je w kieszeniach. Przypomnieµ nale┐y tylko, ┐e dyski ATA-66 (zreszt▒ wszystkie nowe urz▒dzenia) charakteryzuj▒ siΩ du┐ym poborem mocy. RadzΩ wiΩc spojrzeµ na parametry zasilacza przed monta┐em kolejnego nowego urz▒dzenia. Bajery techniczne w starej obudowie to proszenie siΩ o k│opoty. Za╢ dyski Fujitsu s▒ na tyle potΩ┐ne, ┐e mog▒ byµ kropl▒, kt≤ra przeleje czarΩ. Dlatego w przypadku starych zasilaczy i obud≤w jest zalecana du┐a ostro┐no╢µ przed │adowaniem dysk≤w w kieszenie. I tak maj▒ one (kieszenie!) tendencje do spalania siΩ... Je┐eli wiΩc w takiej sytuacji chcemy dysk przeno╢ny to niech to bΩdzie raczej mniejszy i starszy model. Przyda│aby siΩ te┐ listwa zasilaj▒ca...


Easy PC?

Ceny dysk≤w spadaj▒. Relatywnie im wiΩcej gigabajt≤w tym ni┐szy koszt pojedynczego megabajta. Dlatego na du┐e dyski mog▒ sobie pozwoliµ (i pozwalaj▒:) osoby posiadaj▒ce starsze komputery (i BIOS-y). Niby wszystko to jest piΩkne ale kryje siΩ tu na niedo╢wiadczonego u┐ytkownika pu│apka. O ile nie pracuje on na komputerze wyposa┐onym w Linuxa! Problem polega na tym, i┐ Linux komunikuje siΩ z urz▒dzeniami z pominiΩciem BIOS-a.

Mo┐na wiΩc na 3 czy 486 zamontowaµ dysk 20GB! Nie ma tak dobrze w przypadku Windows i DOS. NadrzΩdnym wyznacznikiem sposobu obs│ugi urz▒dze± fizycznych dla tych system≤w jest BIOS. Je┐eli wiΩc posiadamy BIOS sprzed, powiedzmy 1997 roku, to oka┐e siΩ, ┐e nasz dysk zamiast 10, 15 czy 20 GB ma... 8,4GB...:( Jak temu zaradziµ? Praktycznie nie da siΩ gdy┐ BIOS-y z mo┐liwo╢ci▒ aktualizacji zaczΩto instalowaµ kiedy ju┐ wszystkie mia│y mo┐liwo╢µ obs│ugi ponad 8 GB-owych dysk≤w.
Co do problemu BIOS-u z du┐ymi dyskami nale┐y siΩ Wam trochΩ teorii. Adresowanie dysku odbywa siΩ przez przerwanie 13. Czyli popularne CHS (Cylinder, Head, Sector). Dawniej u┐ywano 24 bit≤w do adresowania tego przerwania. Efektem by│o ograniczenie pojemno╢ci do 8,4GB (2 do potΩgi 24 razy 512 bajt≤w/sektor = 8,4GB). W celu ominiΩcia tej niedogodno╢ci wprowadzono rozszerzenie adresowania CHS do 32 bit≤w. Innym sposobem jest tzw. LBA czyli adresowanie 28 bitowe. To drugie rozwi▒zanie daje maksymaln▒ rozpoznawaln▒ pojemno╢µ rzΩdu 137,4GB! PamiΩtajmy jednak, ┐e licho nie ╢pi. S▒ ju┐ dyski 250 GB-towe...:)
Poruszaj▒c problem BIOS nie da siΩ unikn▒µ pytania o FAT i FAT 32. Jak wiadomo w DOS i Win95 jest wykorzystywany FAT. Oznacza to, ┐e stajemy przed kolejnym ograniczeniem. Tym razem oka┐e siΩ, ┐e system upiera siΩ, i┐ mamy dysk 2GB a nie 20GB! Pozostaje formatowanie z podzia│em na partycje 2GB. Pomy╢lcie: 20GB podzielone na 5 partycji. Plus CD-ROM, inny dysk... Koszmar... Chod╝ jest jeden jasny punkt tej sytuacji. Dyski sformatowane na mniejsze partycje nie maj▒ problem≤w ze wskazywaniem prawid│owej ilo╢ci wolnego miejsca. W przypadku du┐ych partycji (lub ca│ych) dysk≤w czasem okazuje siΩ, ┐e mamy zamiast, dajmy na to, 5GB 500MB! Wtedy pozostaje albo uruchamiaµ Norton Disk Doctora albo ScanDiska w DOS-ie. Ale przecie┐ nam nie o to chodzi. Nie po to siΩ wydaje pieni▒dze aby akceptowaµ p≤│╢rodki. Dlatego pozostaje przej╢µ na FAT 32 i Win98. I znowu potrzeba trochΩ teorii aby odpowiedzieµ sk▒d bior▒ siΩ ograniczenia FAT. Najmniejsz▒ jednostk▒ dysku jest klaster (cluster). FAT korzysta z 16 bitowej tablicy alokacji klastr≤w. Je┐eli podnie╢µ 2 do potΩgi 16 to uzyskamy wynik 65535. Tyle klastr≤w mo┐e byµ zdefiniowanych na naszym dysku. Teraz kolejna warto╢µ: pojemno╢µ klastra. W FAT wynosi ona od 4 do 32kb. Mno┐▒c teraz 65535 razy 32 uzyskamy 2GB! Przyznacie, ┐e jest ╢mieszna pojemno╢µ. Co daje FAT 32? Jak sama nazwa wskazuje tablica alokacji jest tu 32 bitowa. Przy tym pojemno╢µ klastra pozostaje ta sama (od 4 do 32kb). Podnosz▒c 2 do potΩgi 32 (tu powinienem og│osiµ konkurs na obliczenie maksymalnej pojemno╢ci dysku w FAT 32... - jaka╢ propozycja B-Beck?:) wyjdzie nam..., w ka┐dym razie du┐o...:) I jeszcze to co wyjdzie razy 32... Tu ju┐ bΩdzie baaaaaaardzo du┐o...:)


Na pocz▒tku by│ chaos...

Zacz▒│em trochΩ od ko±ca. Ale jak ju┐ uporali╢my siΩ z naczΩstszymi problemami pora przej╢µ do samych parametr≤w dysk≤w.
Wszystki trzy s▒ przedstawicielami znanej (i lubianej?:) serii MPF3xxxAT. Jak ju┐ m≤wi│em pojemno╢ciami reprezentuj▒ najczΩ╢ciej dzi╢ kupowane urz▒dzenia. Zar≤wno 10 jaki 15 i 20GB powinno starczyµ do w miarΩ wygodnej pracy. Oczywi╢cie najlepiej mieµ wszystkie trzy...:) Dyski opr≤cz pojemno╢ciami r≤┐ni▒ siΩ liczb▒ talerzy i g│owic. Tylko w przypadku dysku 15GB okaza│o siΩ, ┐e liczba g│owic nie jest parzysta. Oznacza to, ┐e dane nie mog▒ byµ zapisywane na obu stronach talerza. W przypadku dysku najmniejszego i najwiΩkszego talerze s▒ dwustronne. Wszystkie trzy pracuj▒ z prΩdko╢ci▒ 5400 obrot≤w na minutΩ. Malkontent≤w, kt≤rzy toleruj▒ tylko liczbΩ 7200 obrot≤w ostrzegam, ┐e czas dostΩpu do danych w takim szybszym dysku jest du┐o wiΩkszy. Ka┐demu wiΩc planuj▒cemu zakup twardziela polecam rozwa┐enie, na kt≤rym parametrze bardziej mu zale┐y. Na liczbie obrot≤w czy te┐ czasie dostΩpu... Ka┐dy model posiada bufor 0,5MB. Gwarantuje to w miarΩ bezkolizyjn▒ pracΩ np. w przypadku nagrywania p│ytek CD-R, kiedy to ╝r≤d│em danych jest w│a╢nie twardy dysk. MTBF (╢redni czas miΩdzuszkodzeniowy) wynosi 500000 godzin. Jest to wielko╢c standardowa. G│≤wn▒ wad▒ wszystkich trzech modeli jest stosunkowo du┐y czas dostΩpu (jak na 5400 obrot≤w). Wacha siΩ on (w zale┐no╢ci od testu) od 10 do 14 ms.


Radujmy siΩ...?!

C≤┐ na koniec? 460 PLN za 20GB...? To jest co╢. Je┐eli grali╢cie w Planescape Torment to wiecie, ┐e na pojemno╢ci dysk≤w nie ma co oszczΩdzaµ. A s▒ to jednak ╢mieszne pieni▒dze za d│ugotrwa│y komfort pracy z komputerm.